Chào mừng đến Nhật Bản
Nhật Bản là một đảo quốc dài và hẹp có hình dáng tương tự như Việt Nam, nằm kéo dài theo hướng Tây Bắc trên khu vực biển Thái Bình Dương. Ðiểm cực nam là 20 độ Bắc, điểm cực Bắc là 46 độ Bắc; tổng diện tích khoảng 372. 000 km2, kéo dài khoảng 2500km từ Bắc tới Nam. Nhật gồm bốn đảo chính là Hokkaido, Honshu, Shikoku, Kyushyu và rất nhiều đảo nhỏ. Ðảo lớn nhất là Honshu, thủ đô Tokyo của Nhật nằm trên đảo này. 3/4 diện tích của Nhật là đồi núi và cao nguyên, diện tích khu vực đồng bằng khá hạn chế, khoảng gần 130 triệu dân số Nhật tập trung tại các vùng đồng bằng. Khí hậu của Nhật khá mát mẻ do nằm trong khu vực ôn đới, tuy nhiên các mùa được phận biệt khá rõ rệt. Mùa xuân và mùa thu có khí hậu khá dễ chịu, tuy nhiên vào mùa hè (tháng sáu đến tháng tám) do luồng khí nóng từ Thái Bình Dương tràn tới nên thời tiết khá nóng và ẩm, tương tự như mùa hè ở phíc Bắc của Việt Nam; mùa đông (tháng 12-tháng 2), gió mùa thổi từ lục địa sang làm cho thời tiết trở nên khá lạnh. Do cấu trúc địa hình núi của Nhật kéo dài từ Bắc xuống Nam nên khu vực Hokkaido và bờ biển Nhật Bản vào mùa đông có tuyết rơi khá nhiều và là khu vực lạnh nhất Nhật Bản.
Thực phẩm chính của người Nhật là gạo, rau, cá và thịt. Người Nhật cũng dung nạp khá nhiều loại thức ăn của châu Âu và Trung Quốc, tuy nhiên chúng đã được chế biến để phù hợp với khẩu vị của họ. Hiện nay những món ăn của Việt Nam đang được ưa chuộng tại Nhật Bản, những quán ăn Việt Nam đua nhau mọc lên tại đây. Nước uống có thể được uống trực tiếp tại vòi.
GiớI thiệu sơ lược về hệ thống giáo dục tại Nhật
Từ 3 đến 6 tuổi :Giáo dục mẫu giáo
Từ 7 đến 12 tuổi :Giáo dục tiểu học
Từ 12 đến 15 tuổi :Giáo dục trung học cơ sở
Từ 15 tuổi đến 18 tuổi :Giáo dục trung học
Từ 18 tuổi trở đi :Giáo dục đại học và sau đại học
1. Ðại học
a. Giáo dục đại học
Sinh viên chính quy (học toàn thời gian) : đối với hầu hết các ngành là 4 năm, riêng đối với ngành y, nha và thú y là 6 năm
Sinh viên học bán thời gian : được xem như là sinh viên thính giảng, tuỳ theo đại học và khoá học mà sinh viên đó theo học mà những chứng chỉ đạt được có một giá trị nhất định nào đó.
.
b. Giáo dục sau đại học
Hình thức giáo dục này cũng giống như ở các quốc gia khác bao gồm chương trình master 2 năm và chương trình tiến sĩ 5 năm. Chương trình master có thể được xem như phần đầu của chương trình tiến sĩ, sau khi hoàn thành master, bạn có thể học tiếp 3 năm nữa để lấy học vị tiến sĩ. Ðối với những ngành học đại học 6 năm thì để lấy được học vị tiến sĩ chỉ cần thêm 4 năm nữa. Ngoài ra còn có hình thức nghiên cứu sinh sau đại học dành cho những người muốn thi vào chương trình master hoặc sinh viên dự thính, bán thời gian. Nghiên cứu sinh là sinh viên không chính quy dành cho những người muốn nghiên cứu một lĩnh vực nào đó trong một thời hạn nhất định là 6 tháng hoặc một năm. Tuy nhiên những sinh viên tham gia khoá học này chủ yếu là các sinh viên nước ngoài đã tốt nghiệp đại học tại nước của họ và muốn thi vào cao học tại Nhật, đây có thể được xem như một giai đoạn chuẩn bị cho việc nghiên cứu trong cao học.
2. Cao đẳng
Trường cao đẳng thông thường có chương trình học khoảng 2 năm, đối với một số ngành là 3 năm như ngành y tá. Khoảng 60% các trường cao đẳng của Nhật chỉ dành riêng cho nữ, các trường này có các khoá học về kinh tế gia đình, văn học, ngôn ngữ, giáo dục, sức khoẻ và phúc lợi xã hội. Trong một vài năm gần đây những môn khoa học xã hội ngày càng được ưa chuộng hơn.
3. Trường chuyên môn
Trường chuyên môn : tương tự như trường dạy nghề tại Việt Nam, thời gian đào tạo kéo dài khoảng từ 1 năm đến 3 năm tuỳ theo ngành nghề, thông thường là 2 năm. Học viên học tại các trường này sẽ được đào tạo những kỹ năng cần thiết để đáp ứng những nhu cầu của công việc tương lai của họ.
4. Ðại học kỹ thuật
Trường đại học kỹ thuật : thời gian học là 4 năm nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức tiên tiến nhất để bắt kịp với đà phát triển của khoa học và kỹ thuật trên thế giới. Các trường này tập trung chủ yếu vào các ngành đào tạo kỹ sư hoặc ngành nghề liên quan, hoặc một số trường đào tạo thêm ngành hàng hải.
Số lượng các trường học tại Nhật (theo số liệu năm 1998)
Ð ại h ọc k ỹ thu ật: Quốc lập 54, Công lập 5,Tư lập 3
D ạy ngh ề : 134,212,2674
Cao đ ẳng :25,60,503
Ð ại h ọc : 99,61,444
Sau đ ại h ọc : 98,41,299
Trường quốc lập là trường được chính phủ Nhật hỗ trợ hoàn toàn kinh phí đào tạo, trong số các loại hình trên thì trường quốc lập có học phí thấp nhất, số lượng học bổng nhiều nhất. Trường công lập có thể là trường thị lập hoặc ken lập (ken = đơn vị tỉnh của Nhật). Trường tư lập có học phí cao nhất, tuy nhiên đa số các trường đều có chế độ miễn, giảm học phí đối với sinh viên người nước ngoài.
Bước đầu tiên khi du học sang Nhật
+ Du học sinh Việt Nam qua Nhật Bản du học như thế nào ?
Tuỳ theo mục đích khác nhau mà du học sinh tìm cho mình con đường riêng để sang Nhật du học. Họ có thể sang Nhật để học tiếng Nhật, học cao đẳng, đại học hoặc sau đại học. Hình thức đi học có thể là đi theo dạng học bổng của chính phủ Nhật (Monbusho), học bổng của một số tổ chức, xí nghiệp; học bổng Rotary (một tổ chức phi chính phủ có trụ sở chính tại Mỹ , theo hình thức trao đổi sinh viên giữa các trường liên kết, tự túc.
+ Học phí và sinh hoạt phí được trang trải như thế nào :
Ðối với những sinh viên được nhận học bổng Monbusho của chính phủ Nhật thì hoàn toàn không cần phải lo lắng gì nữa vì tiền học bổng đã đủ để trang trải toàn bộ sinh hoạt phí (khoảng 50% tiền học bổng), học phí được miễn, ngoài ra còn một số ưu đãi về trợ cấp tiền nhà ở, tiền máy bay về Việt Nam. Học bổng monbusho thường được cấp thông qua chính phủ Việt Nam nên người nhận sẽ nhận được học bổng này trước khi sang Nhật. Tuy nhiên sau khi sang Nhật với tư cách tư phí du học sinh cũng có khả năng xin được học bổng này với điều kiện là có thành tích học tập xuất sắc.
Những sinh viên sang Nhật du học với tư cách tư phí thường đi theo con đường sang Nhật du học với visa 1 hoặc 2 năm học tiếng, trong thời gian này họ vừa học vừa làm để tích luỹ tiền và kiến thức chuẩn bị cho các kỳ thi vào đại học, tiền học phí. Do giá cả tại Nhật rất mắc mỏ so với Việt Nam (khoảng 10 lần) nên trừ một số ít gia đình có khả năng chu cấp một phần cho con em mình, còn lại đa số phải tự đi làm thêm để kiếm tiền ăn học. Xã hội Nhật là một xã hội khá đặc biệt, rất nhiều người chỉ đi làm thêm để kiếm sống do tiền lương làm thêm cũng ở mức trung bình trong xã hội. Tiền làm thêm khoảng từ 600yen/giờ đến 2000,3000yen/giờ tuỳ theo tính chất công việc, giờ làm việc; những việc tại các shop, cửa hàng, siêu thị thường có mức lương thấp nhất, việc làm có mức lương cao nhất là dạy học hoặc các công việc liên quan đến kỹ thuật, đồ hoạ vi tính. Hầu như ở bất kỳ thành phố nào bạn cũng có thể xin được việc làm thêm, có rất nhiều loại công việc, tuy nhiên đi xin việc làm thêm tại Nhật đối với người nước ngoài là một cực hình, nhiều khi bạn đi xin việc làm khoảng 20, 30 chỗ nhưng chẳng nơi nào nhận bạn cả mặc dù những nơi đó đang tuyển người, một lý do đơn giản : vì bạn là người nước ngoài. Ðiều đầu tiên cần thiết khi bạn đi xin việc làm một mình đó là bạn phải giỏi tiếng Nhật. Ðiều thứ hai đó là uy tín, nếu bạn được một người đi sang trước giới thiệu việc làm cho mình thì bạn sẽ được nhận vào làm ngay mặc dù tiếng Nhật của bạn chưa giỏi. Tuy rằng khó xin việc nhưng cho đến hiện nay thì chưa có bạn nào sang đây với tư cách tư phí mà phải thất nghiệp cả vì có rất nhiều việc làm thêm, chí nh vì vậy mà bạ n không cần phải lo về việc làm sau khi sang đây. (Kinh nghiệm xin việc làm thêm tại Nhật sẽ được trình bày trong một bài viết khác). Ðối với những sinh viên tư phí phải tự trang trải tiền học phí, sinh hoạt phí cho mình thì con đường duy nhất để có thể học tốt tại Nhật đó là con đường thi vào các trường đại học quốc lập và công lập tại Nhật. Tại các trường này bạn có thể được miễn, giảm học phí, khả năng xin được học bổng cao nên bạn không cần phải làm thêm nhiều, có thể dành thời gian cho việc học. Có rất nhiều loại học bổng dành cho sinh viên nước ngoài tại Nhật, có thể là học bổng của một tổ chức từ thiện, tổ chức quốc tế, văn hoá, xí nghiệp, công ty. Chi tiết về các loại học bổng và hình thức xin học bổng sẽ được trình bày trong một bài viết khác. Nói tóm lại khi bạn sang Nhật với tư cách là sinh viên tư phí thì bạn không cần quá lo lắng về tiền bạc nếu bạn trang bị cho mình một tinh thần vượt khó và sự nỗ lực không ngừng.
+ Cần dựa trên những tiêu chí nào khi chọn trường
Sau khi có một danh sách các trường và giấy tờ nhập học bạn cần phải tiến hành chọn trường dưa trên một số tiêu chí sau. Mục đích và khả năng của bạn ? Trường mà bạn lựa chọn có ngành học mà bạn muốn học không ? Bạn có đủ tiền để theo học trường đó không ?
Thi tuyển vào trường như thế nào, khả năng cạnh tranh ? Các nguồn học bổng, miễn giảm học phí.
Những vấn đề cần quan tâm
1. Chương trình học
2. Thiết bị nghiên cứu
3. Các nguồn học bổng và hỗ trợ tài chính
4. Học phí và các chi phí cần thiết khác
5. Ký túc xá, nhà trọ
6. Kỳ thi nhập học
7. Chương trình dạy tiếng Nhật
8. Các chương trình đặc biệt dành cho sinh viên nước ngoài
9. Ðịa điểm trường
Hầu hết các sinh viên nước ngoài hiện nay có xu hướng tập trung vào các trường tại Tokyo, tuy nhiên tại các vùng khác cũng có những trường tốt, được chính quyền sở tại đầu tư, quan tâm nhiều hơn, có một số chương trình học đặc biệt, học phí và sinh hoạt phí rẻ hơn.
Sinh viên tư phí từ Việt Nam sang Nhật thường thông qua các trường Nhật Ngữ hoặc quan hệ giữa trường đại học mình đang học với Nhật, quan hệ cá nhân. Ðiều quan trong nhất khi bạn sang Nhật du học theo dạng tư phí là tìm được một người Nhật bảo lãnh cho bạn, trên giấy tờ bảo lãnh ghi rõ là người này sẽ cung cấp tiền học phí và sinh hoạt phí hằng tháng cho bạn nhưng thực tế khi bạn sang đây thì chính bạn sẽ là người đi làm thêm để trang trải các khoản chi phí này. Bạn cần phải chuẩn bị một số tiền nhập học bước đầu khi vào trường, nếu vào trường Nhật ngữ thì khoảng chừng 600000~1000000yen/năm (5000USD~8500USD), nếu là nghiên cứu sinh khoảng 500000yen/năm. Ðể xin vào học dạng này bạn không cần phải biết tiếng Nhật, dĩ nhiên nếu bạn biết một chút trước khi qua Nhật thì vẫn tốt hơn là không biết gì. Nghiên cứu sinh sau đại học có thể xin trực tiếp từ Việt Nam tới các trường đại học tại Nhật, cụ thể là tới giáo sư mà bạn muốn theo học, thông tin về trường và giáo sư có thể xem trên internet . Các trang web chủ yếu là tiếng Nhật nên máy tính của bạn phải hỗ trợ tiếng Nhật, cũng có một số phần bằng tiếng Anh nhưng thường thì thông tin không đủ và nhiều như bên tiếng Nhật, tuy nhiên nếu chỉ để tham khảo về lĩnh vực mà mình quan tâm có hay không thì tiếng Anh cũng đủ rồi. Sau khi chọn thầy và chọn trường bạn có thể liên lạc trực tiếp với thầy bằng tiếng Anh hoặc tiếng Nhật. Vấn đề chính khi bạn xin vào trường học theo dạng này là vấn đề tài chính, thành tích học tập tại đại học là thứ yếu, không cần biết tiếng Nhật, bạn có thể học tiếng Nhật tại trường sau khi nhập học hoặc học trực tiếp bằng tiếng Anh. Trường mà bạn xin vào học, giáo sư mà bạn theo học sẽ đứng ra làm người bảo lãnh cho bạn sang Nhật, do đó vấn đề người bảo lãnh cũng không đáng lo, tuy nhiên bạn phải chứng minh được rằng bạn đủ tiền để theo học đại học, tuy không cần người bảo lãnh nhưng bạn cần phải có một người sống tại Nhật là người liên lạc trong trường hợp có vấn đề gì đó liên quan đến bạn. Thực ra về tài chính bạn chỉ cần chuẩn bị tiền nhập học năm đầu, sau đó có thể vừa đi học vừa đi làm thêm để trang trải học phí, xin học bổng, xin miễn giảm học phí. Ngoài ra bạn có thể đến Nhật với visa tạm thời với mục đích thi vào đại học hoặc cao học, sau khi thi xong và đậu bạn sẽ được chuyển sang visa du học, nếu bạn đến Nhật với visa tạm thời nhưng không phải với mục đích thi vào đại học mà với mục đích khác, trong thời gian ở tại Nhật nếu bạn dự thi đại học và thi đậu bạn cũng có thể xin chuyển sang visa du học.Nói tóm lại là nếu bạn xin sang Nhật để học thì quá dễ dàng, chỉ cần bạn có " trí và lực" mà thôi.
+ Kỳ thi năng lực tiếng Nhật và kỳ thi dành cho du học sinh nước ngoài tổ chức ngoài nước Nhật.
Thông thường một du học sinh nước ngoài muốn vào học tại một trường đại học của Nhật phải trải qua 3 kỳ thi (cho đến năm 2001 là năng lực tiếng Nhật cấp 1, kỳ thi thống nhất và thi vào đại học), hiện nay là 2 kỳ thi : kỳ thi dành cho du học sinh nước ngoài và kỳ thi vào đại học.
l.Trong kỳ thi dành cho du học sinh nước ngoài bạn phải thi toán, lý, hoá/sinh (đối với ngành khoa học tự nhiên) hoặc toán, sử thế giới, địa lý, xã hội đối với khối khoa học xã hội; tiếng Nhật là bắt buộc đối với cả 2 khối thi, thi tiếng Nhật bao gồm kỹ năng đọc, viết và nghe. Ngoài ra nếu bạn có thành tích điểm Toefl tốt sẽ rất có lợi khi thi vào đại học.
2.Kỳ thi vào đại học có mức độ khó, dễ tuỳ theo trường. Bước đầu tiên là bước thẩm định hồ sơ bao gồm kết quả thi kỳ thi dành cho du học sinh, kết quả học tại phổ thông trung học, các thành tích đã có, tiếng Anh. Bước thứ hai tuỳ theo trường đại học mà bạn thi vào, có trường chỉ phỏng vấn sau khi bạn đã đậu vòng một; hoặc bạn phải viết một bài luận khoảng chừng 600 đến 1000 chữ về một số vấn đề xã hội, sự phát triển của khoa học kỹ thuật, định hướng học tập,v..v...Ví dụ như đại học Tokyo bạn sẽ phải viết một bài luận bằng tiếng Anh, tiếng Nhật hoặc tiếng Trung Quốc sau khi đã qua vòng một + phỏng vấn. Một số trường khác như đại học Kyoto, Nagoya thì bạn phải thi toán, lý, hóa thêm một lần nữa + phỏng vấn. Ðối với một số trường tư bạn có thể xin trực tiếp vào trường mà không cần phải dự thi các kỳ thi trên, bạn chỉ cần một lá thư tiến cử của trường Nhật ngữ mà bạn đã tốt nghiệp + phỏng vấn.
Bài viết dựa trên tư liệu của AIEJ http://www.aiej.or.jp/index_e.html
và kinh nghiệm bản thân.Tại trang web trên bạn có thể tìm thêm được nhiều thông tin cần thiết cho mình khi muốn sang Nhật du học. Muốn đọc được các tài liệu trên máy bạn phải có Acrobat reader. Ngoài ra nếu máy của bạn có tiếng Nhật bạnc ó thể xem thông tin trên trang web này bằng tiếng Nhật. Tuy nhiên vì chính sách của Nhật là mời gọi sinh viên nước ngoài nên những thông tin trên trang web cũng có một phần mang tính chất quảng cáo.
Cao Minh Việt tóm lược
